ВЕРШЫ

Юльян Тувім — выдатны польскі паэт, празаік і перакладчык. Нарадзіўся 13 верасня 1894 г. у Лодзі, дзе закончыў Рускую гімназію; у 1916–1918 гг. вывучаў філасофію і юрыспрудэнцыю ў Варшаўскім універсітэце. Напісаў шмат кніг паэзіі, у тым ліку і для дзяцей. Імя Юльяна Тувіма носяць вуліцы ў многіх гарадах Польшчы. Памёр 27 снежня 1953 г. у Закапанэ. Пахаваны ў Варшаве.

Ветрык Над вадою шум трывожны — Ветрык веее, Над вадою ціш адвечна — Заміраю. Зноў прыціхну, зноў не знаю, Што тут спее, Нерухомы і здзіўлёны, Я трываю. Штосьці стане над вадою, Моц слабее. Так было ўжо — перад светлым Першым днём. На глыбінях твар святлее, Ветрык вее. Прыйдзе вечнасць недаснёным Сном. Я не знаў, як пачалося, зараз — знаю: Бог — кругом.

Свет Тут блізенька — штось зашумела, А ў далечы — заружавела. Не ведаю, што, бо не свіст і не мова, Птушына на чэцверць, на чэцверць ружова. Прабеглася там па чароце І шэпчацца ціха ў лістоце. Разнеслася, залапатала, Над ставам агнём загучала.

Хрыстос Не скарджуся, мой Ойча, не скарджуся, мой Пане, Што даў майму Ты сэрцу самотна мілаванне. Не скарджуся, мой Ойча, што я хаджу ў трывозе, Што моцна я знудзіўся на гэтай вось дарозе. Абходжу хаты з весткай: «Сыходзіць ласка з неба», А людзі кажуць: «З Богам...» Даюць скарынку хлеба. Няўжо мае тут словы здаюцца ім махлярствам? Не бачаць, што ўжо блізка Тваё святое Царства. Не бачаць, што нябёсы раскрыліся ўжо людзям, Не вераць, хоць тлумачу ім з радасцю, што будзе... Не скарджуся, мой Пане, што так хаджу ў знямозе, Што я канца не бачу цярністай той дарозе. Тут лісы маюць норы і маюць гнёзды птушкі, А Сын жа чалавечы — ні даху, ні падушкі. Ды то не скарга, Божа... З’явіся ў блізкім цудзе, Мяне каб зразумелі ўсе добрыя тут людзі.

Просьба аб пустыні Я з зямлі ужо неба не бачу, Нават зоркі мне болей не свецяць, Ты адпраў мяне, Божа, на ўдачу, У пустыню, дзе моліцца вецер. Каб у краі халодным, забытым Жыў з надзеяй, не падаў я долу, Каб я бачыў праз космас раскрыты Вечну праўду святога Касцёла. І каб ноччу са мной побач селі Пабрацімы мае тут — шакалы, І каб словы мае разумелі, І дыханнем сваім сагравалі. Я ж — пустэльнік шчаслівы ў зацішку, Каб душу прывясці мне да ладу, Раскрываю забытую кніжку, Дзе Сын гіне за Бацькаву праўду. Ноччу чыстай, што раны мне гоіць, Я па людскасці выць буду з жалем, Зразумеюць мяне — і запомняць, Пабрацімы мае тут — шакалы. Вочы ўздымуць і глянуць агніста, І паглядам пранікнуць да сэрца. І з той ночы пустыннай і чыстай Зорка зрынецца — і не ўзарвецца.

Штодзённае жыццё Патаемнелі рэчы, і ўсё фантастычней тут думкі, І штодня гаварыць нам цяжэй, і маўчаць нам балюча, Абрастаюць зноў шэптамі сцены, сталы і малюнкі, Нават крэсла да ночы шаптаць штосьці будзе скрыпуча. А штодзённае слова становіцца больш ваяўнічым, У якім з дзён біблейскіх схаваная першапрычына. Прыхінуся да мэблі — і чую я шум таямнічы: Гэта скардзяцца дрэвы і плачуць яны па айчыне.

Цёмная ноч О, чалавек, ты не спяшайся, Прысядзь са мною. Мы пасядзім, мы памаўчым Парой начною. Ты скінь з сябе Свой куфар цяжкі, Свой груз сірочы. У цёмну ноч мы ўлепім разам Людскія вочы. Бяседа трудна, ноша цяжка, Наш хлеб штодзённы. Аб чым казаць? Два камяні У ночы цёмнай.

Уздых Мой час тут сыдзе Шляхам Млечным! Душу, што плакала й шукала Ўсяго адна чакае вечнасць… Як мала!

* * * Нахмурыць бровы, сціснуць зубы, Глядзець разгневана на свет. І супраць ветру йсці, хай след Засыпле град, што б’е у свет, Бы бунтароў грымяць зноў бубны. А то самотных просты шлях: І навальнічны гук гняўлівы, І Бог на небе справядлівы, І бура ў хмарах — людзям Божы страх. І я, і Ён тут церпім мукі, Любоўю свет, як бомбай рвём, І ў неба б’юць маланкі-рукі, І зрок Яго гарыць агнём. Калі ж то гром — то гэта Ён На дол абрынуўся сурова! Калі ж то крык — то гэта я: Людскога бунту Божа слова!

Пераклаў з польскай мовы
Сцяпан Сяргей